Yalan makinesi nedir? Nasıl çalışır? Yalan mı söylüyorsunuz? Gerçek mi?

Yalan makinesi nedir?

Yalan makinesi (poligraf) sorgulama sırasında insana bağlanarak yalan söyleyip söylemediğini tespit etmeye çalışan alet. Temel olarak kan basıncı ve nabız atışındaki artış gibi adrenalinin yan etkilerini ölçerek çalışır. Backster etkisini de keşfetmiş olan Cleve Backster tarafından icat edilmiştir.

Özellikle Amerika’da büyük ölçüde kullanım alanı bulmuş, bir dönem adli delil olarak bile değerlendirilmiş, daha sonraları tarafsız uzmanların görüşlerinin doğrultusunda, makinenin doğruluğu %50 ye %50 olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.

Türkiye’de pek fazla olmamakla birlikte televizyondan veya gazetelerden, ABD’de polis sorgulamalarında gerektiği zaman bir sanığın yalan makinesine bağlanarak, doğruyu söyleyip söylemediğini yalan makinesinden kontrol edildiğini görmüş veya okumuşsunuzdur. Özellikle yurt dışında ABD’de FBI veya CIA gibi çok önemli devlet görevlerine alınmaya aday memurlara da bu test uygulanmaktadır. İşlerini kontrol altına almak için.

‘Polygraph’ yani “yalan makinesi” denilen bir alet ile kişiye 4-6 adet sensör ile bağlanır. Bu sensörlerden gelen çeşitli sinyaller, dönmekte olan bir kağıdın üzerine grafik olarak kaydedilir.

Bu sensörlerle yalan makinesinin bağlı olduğu kişinin ;

• Nefes alış hızı
• Nabzı
• Kan basıncı (tansiyonu)
• Terleme miktarı.

kayda alınır ve hatta bazı yalan makinelerinde kol ve bacak hareketleri de kaydedilir.

Yalan makinesi testi başladığında, insanlara önce 3 veya 4 basit soru sorulur. Bu şekilde insanların verdiği sinyallerin düzeni öğrenilir. Daha sonra gerçek sorular sorulmaya başlanılır ve sinyaller kayda alınmaya devam edilir.

Test süresince ve sonrasında bir uzman grafikleri sürekli kontrol altında tutarak, hangi sorularda sinyallerin değiştiğini tespit eder. Kalp atışının hızının artması, tansiyonun yükselmesi ve terleme genellikle yalan söylemenin belirtileridir. İyi eğitilmiş bir uzman grafiklere bakınca nerede yalan söylendiğini derhal anlayabilir.

Yalan makinesi nasıl çalışır?

Televizyondan veya gazetelerden, bizde pek olmasa da ABD’de polis sorgulamalarında gerektiğinde bir sanığın yalan makinesine bağlanarak, doğruyu söyleyip söylemediğinin kontrol edildiğini görmüş veya okumuşsunuzdur. Hatta ABD’de FBI veya CIA gibi çok önemli devlet görevlerine alınmaya aday memurlara da bu test uygulanmaktadır.

‘Polygraph’ denilen bir alet ile sanığa 4-6 adet sensör bağlanır. Bu sensörlerden gelen çeşitli sinyaller, dönmekte olan bir kağıdın üzerine grafik olarak kaydedilir.

Bu sensörlerle sanığın;

• Nefes alış hızı
• Nabzı
• Kan basıncı (tansiyonu)
• Terleme miktarı.

kayda alınır. Bazı yalan makinelerinde kol ve bacak hareketleri de kaydedilir.

Yalan makinesi testi başladığında, sanığa önce 3 veya 4 basit soru sorulur. Bu şekilde sanığın verdiği sinyallerin düzeni öğrenilir. Daha sonra gerçek sorular sorulmaya başlanılır ve sinyaller kayda alınmaya devam edilir.

Test süresince ve sonrasında bir uzman grafikleri sürekli kontrol altında tutarak, hangi sorularda sinyallerin değiştiğini tespit eder. Kalp atışının hızının artması, tansiyonun yükselmesi ve terleme genellikle yalan söylemenin belirtileridir. İyi eğitilmiş bir uzman grafiklere bakınca nerede yalan söylendiğini derhal anlayabilir.

Her şeye rağmen, insanların soruları yorumlamaları ve tepkileri farklı olduğundan, yalan söylerken farklı davranabildiklerinden, bu test mükemmele ulaşmış değildir, bazen yanıltıcı olabilir ve kesin delil kabul edilmez.

Yalan Makinesini Kandırma Yollarına Dair Tavsiyelerin Çoğu Etkisiz!

İnternet, yalan detektörü testinin nasıl geçilebileceğini konu alan yazılarla dolu ancak bunların çoğu kesinlikle etkisiz. Örneğin kan basıncını değiştirmek için ağrı kullanılmasına yönelik; “dilini ısırmak” vb. tavsiyeler işe yaramaz çünkü ağrı tansiyonda etkili olsa da terlemede etkili değildir. Benzer şekilde yalan söylerken gerçeği hayal etmek ve doğru söylerken yalanı hayal etmek de işe yaramaz çünkü testin temeli, gerçekler ile yalanlar arasındaki farka dayanmaktadır ve her ne kadar vücudunuzu farklı düşüncelerle manipüle etmek isterseniz isteyin yalan makinesi bu ikisi farkları yakalama olasılığı çok güçlüdür.

Testi kandırmaya çalışmak, çok ciddi bir manipülasyon gerektirdiğinden ve doğru söylerken bile yalan söylüyor damgasına maruz kalma riski olduğundan testi alt etmenin en güvenli yolu testi geçersiz kılmaktır. Testi geçersiz kılmanınsa iki yolu vardır.

1. Size ne sorulmuş olursa olsun tıpkı Zen gibi sakin olmak! (Çoğu insan bunu başaramaz.)
2. Size ne sorulmuş olursa olsun test boyunca tedirgin olmak!

Yalan makinesinin testini geçersiz kılma taktikleri

Çoğu insan yalan söyleme niyetinde olsun olmasın yalan testine girdiğinde gerginleşir. Sinirlerle verilen fiziksel tepkiler yalan makinesini kandıramaz. Bu nedenle ölümcül korku duyusunu simule etmekte ustalaşmak gerekir. Yalan detektörü testini geçersiz kılmanın tek yolu doğal fiziksel tepkilerin verilmesini sağlayacak akıl oyunlarıdır. İşte bu akıl oyunlarından bazıları:

1. Test boyunca korkmuş, kafası karışmış ve yoğun stres altında kalarak testi geçersiz kılabilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken nokta, sakin ve kontrollü görünürken içinizde gerginlik ve karmaşa yaşamaktır. İçinizde sizi gerginleştirecek bir problemle uğraşmak verimli sonuç verebilir. Örneğin çözümü zor bir matematik problemi ile uğraşmak ya da spesifik olarak sizi endişeye sevk eden bir şey varsa cevabınızı vermeden hemen önce endişe yaratacak sorunun sorulduğunu düşünmek vb.
2. Her bir soruya yanıt vermeden önce kendinize biraz zaman tanıyın. Sorulan sorunun konu ile alakalı bir soru mu, alakasız bir soru mu yoksa teşhis sorusu mu olduğunu belirleyin. Adınız ne, şu anda bu odada ışık yanıyor mu türünden sorular alakasız sorulardır. Alakalı sorular, sorgusu yapılan suça dair sorulardır. Teşhis soruları ise yalan söyleme olasılığı yüksek sorulardır. Örneğin; “hiç porno film izledin mi” vb.
3. Kontrol soruları sırasında nefesinizi değiştirin ama bir sonraki soruya geçerken nefesinizi yine normalleştirin. Bu değişikliğin boyutuna siz karar verin.
4. Sorulara cevap verirken tereddüt etmeyin. Komik olmaya çalışmayın. İşbirliği yapın şaka yapmayın ama aşırı arkadaşça da davranmayın. Mesafenizi koruyun.
5. Mümkün olduğunca sorulara “evet” veya “hayır” diye cevap verin. Soruyu genişletmek isterlerse “başka ne söylememi istiyorsunuz?” ya da “bu konuda daha fazla söyleyecek bir şey yok.” gibi cevaplar verin.
6. Yalan söylemekle suçlanırsanız tongaya düşmeyin. Suçlamayı mutsuz ve karmaşık hissetmek için yakıt olarak kullanın. Uyguladığınız akıl oyunları denetçinin çelişkili sonuçlar almasına yol açabilir. Bu nedenle sorgunuzun uzun sürmesine hazırlıklı olun.
7. Teste girmeden önce prova yapın. Birinden size soru sormasını isteyin ve bu sorulara yanıt verirken yukarıda bildirilmiş olan taktikleri uygulayın.

Bu taktikler testi geçersiz kılmaya yöneliktir. Dolayısıyla yalan detektörü testine bir iş görüşmesi sebebi ile girmişseniz testi geçersiz kılmaktan ziyade dürüst olmaya çalışmak daha iyi sonuç verebilir.

Yalan makinesi testini etkileyen maddeler

Bazı maddeler ve tıbbi koşullar polgirafi testinin sonuçlarını etkiler. Bu nedenle yalan testinden önce uyuşturucu madde testi ve tarama anketi uygulanır. Kalp atışını ve kan basıncını etkileyen ilaçlar sonuçları etkileyebilir. Anti anksiyete ilaçları, esrar, eroin ve kokain gibi yasa dışı uyuşturucular, kafein, nikotin, alerji ilaçları, uyku ilaçları öksürük ilaçları vb. testi etkileyebilir.

Test Kimlere Uygulanmaz?

• Tepkilerini kontrol etme kabiliyetine sahip oldukları için sosyopat ve psikopat teşhisi konmuş hastalara yalan detektörü testi uygulanamaz.
• Bazı rahatsızlıklardan muzdarip olanlara (örneğin epilepsi, kalp hastalığı, inme ve zihinsel engel vb.) testi uygulamak doğru değildir.
• Aşırı derecede yorgun olanlara da test uygulanmamalıdır.
• Hamile kadınlar ise doktor onayı olmadığı sürece testten muaf tutulur.