Vajinal mantar nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Genel Tanım

Kandidiyazis olarak da bilinen vajinal mantar enfeksiyonu, kadınlarda yaygın olarak görülen bir sağlık sorunudur. Normal şartlarda da vajinal florada bazı bakteri ve mantar hücreleri bulunur. Ancak bakteri ve mantar dengesi değiştiğinde, kandida adı verilen maya türündeki mantar hücreleri çoğalabilir. Bu durumda kandidiyazis denilen, şiddetli kaşıntı, şişme, akıntı ve tahrişle seyreden vajinal mantar enfeksiyonu ortaya çıkar. Belirtiler genellikle ilaç tedavisi ile birkaç gün içinde hafifler. Daha ciddi enfeksiyonlarda ise şikâyetlerin azalması iki haftayı bulabilir. Bir defa vajinal mantar enfeksiyonu geçirdikten sonra rahatsızlığın tekrar görülme olasılığı artar.

Vajinal mantar nedir? 

Vajinal mantar, vajina ve çevresinde bulunan vulva adı verilen dokularda tahriş, akıntı ve aşırı kaşıntıya neden yaygın bir enfeksiyondur. Vajinal kandidiyazis de denilen bu rahatsızlık, toplumdaki kadınların %75’ini en az bir kez etkiler. Vajinal mantar enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olarak kabul edilmez çünkü cinsel yolla yayılabilmesine rağmen cinsel olarak aktif olmayan kadınlarda daha sıktır. Bununla birlikte düzenli cinsel aktivite vajinal mantar enfeksiyonu riskini artırır. 

Vajinal mantar neden olur ?

Vajinal mantar enfeksiyonuna neden olan kandida, vajinal bölgede doğal olarak bulunan bir mikroorganizmadır. Vajinal florada bulunan lactobacillus bakterileri kandida sayısını kontrol altında tutar. Fakat vücutta, bu yararlı bakterilerin sayısını azaltan ya da etkili bir şekilde çalışmasını engelleyen bir dengesizlik olursa kandida sayısı artarak enfeksiyona neden olabilir. Antibiyotik kullanımı vajinada doğal olarak bulunan Lactobacillus isimli yararlı bakterinin sayısını azaltarak mantar enfeksiyonu gelişimine zemin hazırlar. Vajinal mantar enfeksiyonuna neden olabilen diğer faktörler şunları içerebilir:

• Gebelik
• Diyabet
• Zayıf bağışıklık sistemi
• Şekerli yiyeceklerin aşırı tüketimi de dahil olmak üzere sağlıksız beslenme alışkanlıkları
• Adet döngüsünden önce görülen hormonal dengesizlik
• Doğum kontrol hapı kullanımı veya östrojen seviyesini yükselten hormon tedavileri
• Stres
• Uykusuzluk

Vajinal mantar enfeksiyonları en sık olarak Candida albicans adlı bir maya mantarı türü tarafından oluşturulur. Bu mayanın neden olduğu enfeksiyonların tedavisi kolaydır. Tekrarlayan ya da tedaviye dirençli mantar enfeksiyonlarında etken farklı bir kandida versiyonu olabilir. Bir laboratuvar testi ile enfeksiyona neden olan kandida türü belirlenebilir

Vajinal mantar belirtileri nelerdir? 

Vajinal mantar enfeksiyonları, aşağıdaki gibi bir dizisi belirti ve şikâyetlere neden olabilir:

• Vajinal kaşıntı
• Vulva adı verilen vajinanın çevresinde bulunan dokuda kaşıntı
• Vajina çevresinde şişlik, ağrı, kızarıklık, döküntü
• Beyazımsı-gri ve topak şeklinde vajinal akıntı görülebilir. Bazı kadınlar bu akıntının süzme peynire benzediğini söyler. Bazen sulu bir akıntı da görülebilir.
• İdrar yaparken veya ilişki sırasında yanma
• İlişki sırasında ağrı

Bazen belirtiler tedavi olmadan da belli bir süre sonra geçer. Bu süre belirti ve bulguların ciddiyeti ile doğrudan ilişkilidir.

Vajinal mantardan korunma 

Vajinal mantar riskini azaltmak için, pamuklu ve sıkı olmayan iç çamaşırları tercih edilmelidir. Ayrıca, aşağıdakilerden kaçınmak da mantar enfeksiyonu riskini azaltmaya yardımcı olabilir:

• Dar külotlu çorap, tayt ve kot pantolonlar
• Köpük banyosu, ped ve tampon gibi parfümlü ürünler
• Jakuzi veya aşırı sıcak su ile yapılan banyolar
• Soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlarda gereksiz antibiyotik kullanımı
• Mayo ve spor kıyafetleri gibi ıslak giysileri uzun süre çıkarılmaması

Vajinal mantar nasıl teşhis edilir? 

Vajinal mantar enfeksiyonlarının teşhisi kolaydır. Doktor öncelikle hastanın tıbbi geçmişini sorgular. Hastanın şikâyetlerini dinlemenin yanı sıra, daha önce vajinal mantar enfeksiyonu geçirip geçirmediğini de sorar. Bir sonraki adım, rahim ağzı, vajinal duvar ve dış genital bölgelerin incelenmesini içeren jinekolojik muayenedir. Muayene bulgularına bağlı olarak, bir sonraki adımda vajinadan bazı hücreler toplanarak laboratuvara gönderilir. Laboratuvar testleri genellikle tekrarlayan ya da tedaviye dirençli mantar enfeksiyonları olan kadınlar için istenir.

Vajinal mantar tedavisi nasıl yapılır? 

Her mantar enfeksiyonu farklı özelliktedir. Bu nedenle doktor belirtilerin ciddiyetine göre hasta için en uygun tedavi seçeneğini önerir. Basit mantar enfeksiyonları için genellikle antifungal krem, merhem, tablet veya fitil reçetesi yazar. Basit mantar enfeksiyonu olan kadınlarda tedaviden sonraki iki ay içinde belirtiler geri dönebilir. Bu durumda tekrar doktora başvurmakta fayda vardır. Komplike enfeksiyonların tedavisinde ise daha farklı bir yol izlenir. Komplike enfeksiyon bulguları şunları içerir:

• Vajinal dokuda yara, çatlak veya yırtılmalara yol açan şiddetli kızarıklık, şişme ve kaşıntı şikâyetleri
• Bir yılda dört ya da daha fazla mantar enfeksiyonu geçirme
• Candida albicans dışındaki farklı bir kandida türünden kaynaklanan enfeksiyon

Ayrıca aşağıdaki durumların varlığında da tedavi farklı şekilde planlanır:

• Gebelik
• Kontrolsüz diyabet
• Kullanılan ilaçlardan kaynaklanan zayıf bağışıklık sistemine sahip olmak
• HIV pozitif hastalar

Ciddi veya karmaşık maya enfeksiyonları için uygulanan olası tedaviler şunları içerir:

• 14 günlük krem, merhem, tablet veya vajinal fitil tedavisi
• Ağızdan iki veya üç doz ilaç tedavisi 
• Altı hafta süreyle haftada bir kez ağızdan veya uzun süreli lokal antifungal ilaç kullanımı

Tekrarlayan enfeksiyon varlığında cinsel partnerde mantar enfeksiyonu olup olmadığı da araştırılmalıdır. Eşlerden herhangi birinde mantar enfeksiyonu olduğundan şüpheleniliyorsa, cinsel ilişki esnasında mutlaka prezervatif kullanılmalıdır. Aşağıdaki durumlarda doktora başvurulmalıdır:

• Mantar enfeksiyonu belirtilerinin olması
• Tedaviye rağmen belirtilerde azalma olmaması
• Önceden var olmayan yeni belirtilerin eklenmesi

Vajinal mantara yönelik bitkisel tedavi seçenekleri 

Birçok durumda, maya enfeksiyonları evde kolay ve başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Vajinal mantar tedavisinde tercih edilebilecek bazı bitkisel tedaviler şunlardır:

• Çay ağacı yağı: Çay ağacı yağının antifungal özellikleri uzun süreden beri bilinir. Yapılan araştırmalar bu uçucu yağın mantar öldürme yeteneğini doğrulamıştır. Çalışmaların çoğunda, çay ağacı yağı vajinal enfeksiyonlarda en yaygın mayalardan biri olan candida albicans üzerinde test edilmiştir. Çay ağacı yağı içeren vajinal fitillerin, vajinal mantar enfeksiyonlarını tedavi ettiği gösterilmiştir. Bazı kadınlar sulandırılmış çay ağacı yağı ile ıslatılmış tamponu vajinaya yerleştirip bir gece geçirdiklerinde enfeksiyonlarının geçtiğini belirtmişlerdir. Bununla birlikte, çay ağacı yağı cildi tahriş edebildiğinden ve vajinal duvarlar özellikle hassas olduğundan oldukça dikkatli olunması gerekir. Çay ağacı yağı esansiyel bir yağdır ve bu nedenle bir taşıyıcı yağ ile karıştırılması gerekir.  Tampon ıslatılırken 30 gram ılık hindistan cevizi yağıyla 3-5 damla çay ağacı yağı beraber kullanılabilir. Kullanılan tamponun düzenli olarak değiştirilmesi önemlidir. Kişi yağı kullanmadan önce ön kola 1 damla damlatıp 12-24 saat bekleyerek alerji yapıp yapmadığını test etmelidir.
• Yabani kekik yağı. Yabani kekik yağı kullanımıyla Candida albicansın çoğalmasını durdurmanın mümkün olduğu araştırmalarla gösterilmiştir. Bu amaçla kekik yağı içeren kapsüller geceleri vajinaya yerleştirilebilir. Alternatif olarak, yerleştirilmeden önce bir tampona da uygulanabilirler. Esansiyel yağlar kullanımdan önce taşıyıcı yağlarla karıştırılmalı, doğrudan cilde uygulanmamalıdır. 30 gr tatlı badem yağı, ılık hindistan cevizi yağı veya zeytinyağında 3-5 damla esansiyel kekik yağı karıştırılabilir. 
• Probiyotik takviyeleri. Bazı probiyotik takviyeleri maya enfeksiyonuna doğal bir çözüm sunabilir. Vajinal fitil formları mantar enfeksiyonları için tercih edilebilir.
• Doğal yoğurt. Doğal, şekersiz, tatlandırılmamış yoğurt, probiyotik denilen faydalı bakteriler içerir.  Sağlığa faydalı olan bu bakteriler, vücuttaki maya dengesinin düzeltilmesine yardımcı olur. 

Vajinal mantar enfeksiyonuna yakalanmış olabileceğini düşünen kadınlar için en doğru karar, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmaktır.