Sürücüsüz Trenler Nasıl Çalışır? Sürücüsüz Trenler Tehlikeli mi?

Sürücüsüz Trenler Nasıl Çalışır? Sürücüsüz Trenler Tehlikeli mi? 2050 yılında şehirlerde yaşayan insan sayısının 6,4 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu tahmin aynı zamanda mevcut şehir nüfuslarının iki katına çıkacağı ve dünya nüfusunun %70’inin şehirlerde yaşayacağı anlamına geliyor. Hal böyle olunca şehir içi ulaşım kaçınılmaz olarak bugünkünden çok daha büyük bir sorun haline gelecektir. Ancak mevcut şehir içi yolcu taşıma sistemlerinin kapasitelerinin ihtiyacı karşılayacak ölçüde genişletilmesi de mümkün değildir. Mevcut altyapının daha verimli kullanılması için metro hatlarının modernize edilmesi ve otomatik tren kontrol ve güvenlik sistemleri ile donatılması gerekmektedir.

Son yıllarda sürücüsüz arabalar ile ilgili çok fazla tartışma var. Teknolojik olarak sürücüsüz giden araçlar yapmak mümkün olsa da güvenlik ve hukuk konularında hiç kimse tarafından üstlenilemeyecek riskler, bu teknolojilerin pratik uygulamalarında sıkıntılara yol açmaktadır. Bunun yanı sıra bu araçlardaki teknoloji pek çok karmaşık algoritmanın kullanılmasını gerektirmektedir. Trafik koşulları, güvenlik normları, sürüş sırasındaki insan psikolojisi vb. sayısız değişkenin etraflıca analiz edilmesi gerekmektedir. Buna karşın sürücüsüz trenlerin hem tasarımı hem de üretimi çok daha kolaydır. Çünkü bir tren, demiryoluna bağlı olarak hareket ettiğinden değişkenlerin sayısı karayolunda hareket eden araçlara göre çok daha azdır.

Tren otomasyon sistemleri sürekli olarak gelişmektedir. Hali hazırda kullanılmakta olan tren otomasyon sistemleri 5 temel kategoriye altında değerlendirilebilir. Bunlar;

Tren Otomasyonunun Çeşitleri

1. Sürücü Kontrollü Mod: Treni kullanan kişiye herhangi bir asistan yardımı yoktur. Makinist treni, tıpkı standart bir otomobil gibi manuel olarak sabit istasyon sinyallerini dikkate alarak kullanır. Bu mod halen yaygın olarak kullanılmaktadır.
2. Kısmi Otomatik Mod: Trenin hareket etmesi ve durması makinistin manuel kontrolü ile sağlanır. Bununla birlikte tren kontrol sistemi, trenin hızını sürekli olarak izler. Ek olarak, ağdaki diğer trenlerin hareketleri ile ilgili bilgiler, sürücü kabininde sürekli olarak görüntülenir.
3. Yarı Otomatik Mod: Sürücünün tek işi motorları çalıştırmaktır. Trenin iki istasyon arasındaki hareketiyle ilgili tüm kontrol otomatik sürüş sistemi tarafından gerçekleştirilir. Buna trenin istasyonda durması ve kapıların açılıp kapanması da dahildir.
4. Sürücüsüz Mod: Kalkış, istasyonlar arasındaki hareket, hassas durma, kapıların açılması, kapanması ve gerek varsa kapıların yeniden açılıp kapanması da dahil olmak üzere A’dan Z’ye herşey otomatik sistem tarafından gerçekleştirilir. Hatta yüksek yolcu hacmi söz konusu olursa tek bir düğmeye basılması ile otomatik olarak ek trenlerin devreye girmesi sağlanır. Bununla birlikte, acil ve olağandışı durumlarda müdahale etmek için trene halen bir görevli vardır.
5. Refakatçisiz Sürücüsüz Mod: Bu modda trenin tüm operasyonları otomatik olarak gerçekleştirilir. Trende çıkabilecek sorunları çözmek için görevlendirilmiş bir görevli de bulunmaz. Tüm süreçler uzaktan kumandalı kontrollerle sağlanır.

Sürücüsüz Otomasyon Teknolojisi

Makinistsiz trenlerde kullanılan teknolojiye, İletişim Tabanlı Tren Kontrolü (Communication Based Train Control, kısaca CBTC) denir. Bu teknoloji, tüm demiryolu trafiğinin yönetimi için gerekli iletişimi sağlar. Geleneksel sinyalizasyon sistemlerinden daha iyi çalışır. Bu sistem hem güvenlik hem de verimlilik bakımından pek çok avantaj sağlar.

Geleneksel metro hatları manuel sinyal vermeyi ve bir makinist tarafından kontrol edilmeyi gerektirir. CBTC ise insan kaynaklı verileri değerlendirir. Çoğu CBTC demiryolu uygulamasında kablosuz iletişim ağları kullanılarak trenler ve demiryolu ekipmanı arasındaki veri akışı sağlanır. Üstelik bu trenler optimum hız, yumuşak frenleme ve kontrollü güç kullanımı sayesinde enerji tasarrufu sağlar. Bunun yanı sıra kontrol merkezleri tarafından üretilen hat verilerine dayanarak varış ve kalkışları maksimum doğrulukta hesaplamak; trenin nerede hızlanıp nerede yavaşlayacağını en doğru şekilde belirlemek gibi imkanlar sağlar.

Makinistsiz Teknolojinin Sunduğu Diğer Faydalar

Bu teknolojiyi mümkün kılmak için izleme sistemleri, platform ekranları, izinsiz girişleri önleme ve uzaktan algılama gibi ek sistemler kullanılır. Bir yolcu acil durum butonuna basarsa kontrol merkezi trendeki durumu kontrol ekranından görür ve değerlendirebilir. Trenlerin içindeki ve demiryolundaki duman dedektörleri, yangınları kontrol merkezine bildirir. Bu da önlemlerin süratle alınmasını mümkün kılar.

Uzun Mesafeli Raylı Sistemler

Şehirler arası demiryollarında kentsel demiryollarında söz konusu olmayan birtakım zorluklar vardır. Örneğin hayvanların neden olduğu olumsuzluklar, demiryolunu kesen karayolları ve kötü hava koşulları yol açtığı hasarlar vb.

Peki bu gibi demiryollarında makinistsiz trenler kullanılabilir mi?

İlginç gelebilir ama bu sorunun yanıtı kesinlikle evettir. Çünkü bilgisayar sistemleri, demiryolu hattı boyunca sensorlar ve detektörler tarafından sağlanan verilerle beslendiğinden tüm ağ üzerinde etkin ve doğru bir kontrol sağlanır. Kuşkusuz her sistem bir şekilde arızalanabilir. Çünkü her sistemin bir boşluğu vardır ama CBTC sistemi en az boşluğu bulunan sistemdir. Bu yüzden şehirler arası demiryollarında CBTC sisteminin kullanılması ve aynı zamanda olağanüstü durumlarda müdahale edebilecek bir operatörün görevlendirilmesi en iyi seçenektir.

Sonuç olarak kara yolu trafiğinde sürücüsüz mod ile ilgili tartışmaların devam ediyor olmasına karşın söz konusu demiryolu teknolojisi olduğunda tartışmaya pek yer kalmamıştır. Muhtemelen çok yakın bir gelecekte CBTC çok hızlı bir şekilde yaygınlaşacaktır.

Not: Sürücüsüz metro hattı ülkemizde 15 Aralık 2017’de hizmete girmiştir. Hatta İBB’nin açıklamasına göre Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy-Sancaktepe metro hattı dünyada sürücüsüz ulaşım sağlayan 62 metro hattı arasında 3. olma başarısını göstermiştir.

Sürücüsüz Trenler Nasıl Çalışır, Sürücüsüz Trenler Tehlikeli mi, makinistsiz çalışan trenler nasıl çalışıyor, ray sisteminde sürücüsüz trenler nasıl çalışıyor, sürücüsüz trenler hangi şehirlerde var, sürücüsüz trenler şehir içinde kullanılıyor mu, uzun mesafeli raylı sistemde tren nasıl çalışır