Su Döngüsü Nedir? Hidrolojik Döngü Nedir? Su Döngüsü Basamakları

Su Döngüsü Nedir? Hidrolojik Döngü Nedir? Su Döngüsü Basamakları. Yeryüzünde dört farklı element bulunsa da, yaşamın devamı ve ekolojik dengenin sağlanması için suyun yeri apayrıdır. İlkokul eğitiminden başlayarak öğretilen bilgilerin ışığında hemen herkes suyun önemini bilmektedir. Tüm canlı ve cansız metabolizmaların varlığının devamı için önem arz eden su döngüsü doğadaki hareketliliğin bir parçasıdır. Hidrolojik döngü adıyla da alınan bu olay sadece yaşamın devamlılığını sağlamakla kalmaz; aynı zamanda iklimsel olaylar üzerinde de ciddi bir etkiye sahiptir.

Doğada madde döngüleriyle yaşamın devamlılığını sağlayan bir hareketlilik vardır. Su döngüsü de oksijen döngüsü, karbon döngüsü, azot döngüsü gibi bu hareketliliğin bir parçasıdır.

Suyun yerküre, suküre ve atmosfer arasında buharlaşma, yoğunlaşma, yağış, akış gibi aşamalardan geçerek sürekli bir döngü halinde bulunma durumuna Su Döngüsü denir. Aynı zamanda hidrolojik döngü adıyla da bilinen su döngüsü, iklimsel olayları ve yaşamın sürekliliğini belirleyen temel etmenlerden biridir.

Su katı, sıvı ve gaz olmak üzere Dünya’da 3 farklı fiziksel halde bulunur. Donmuş buzullar, denizler, okyanuslar, tatlı sular, su buharı, bulut gibi formlarda bulunan su; yer altı, yeryüzü ve atmosfer arasında sürekli bir dolaşım halindedir.

Yeryüzünde sıvı halde bulunan suyun buharlaşma yoluyla gaz haline geçerek atmosfere karışması, atmosferde yoğunlaşıp yağış olarak yeryüzüne düşmesi, bir kısmı yer altı sularına karışan suyun akarak hareket edip tekrar yeryüzüne çıkması şeklinde devamlı bir döngü vardır. Bitkiler de terleme yoluyla gaz haline geçen suyu atmosfere iletir ve su döngüsüne katkıda bulunurlar.

Suyun buharlaşma miktarı mevsimlere göre değişiklik gösterir. Bu da döngü içindeki kaynakların su seviyelerini değiştirecektir. Yaz mevsiminde buharlaşma fazla olduğu için yüzey sularının miktarı azalır, ilkbaharda ise karların erimesi ve artan yağmurlarla akarsu ve akarsuların döküldüğü göller, denizler ve okyanusların su seviyeleri yükselir.

Hidrolojik Döngü Nedir?

Dünya’da bulunan suyu maddenin üç farklı fiziksel halinde bulabilirsiniz. Katı halde bulunan donmuş buzullar; sıvı halde bulunan okyanuslar, denizler ve tatlı sular; gaz halde bulunan bulut ve su buharı kendi arasında sürekli dolaşmaya devam eder. Sıvı formda bulunan su buharlaşarak gaz haline geçer ve atmosfere karışır. Atmosfere karışan su buharı yoğunlaşarak yağışları oluşturur. Bu yağışlar yağmur olarak yeryüzüne ulaşırken bir kısmı da yer altı sularına karışır. Suyun yer altı sularına karıştıktan sonra tekrar yeryüzüne ulaşması hareket ile mümkün olmaktadır. Dolayısıyla sürekli bir döngü sağlanmış olur. Suyun döngüsüne katkı sağlamak adına bitkiler de terleme yoluyla gaz haline gelen suyun atmosfere ulaşmasına aracılık ederler.

Mevsimlere bağlı olarak suyun buharlaşma miktarı değişir. Dolayısıyla döngü içinde yer alan kaynaklardaki su seviyeleri de düzenli olarak değişir. Buharlaşmanın daha yoğun olduğu yaz aylarında yüzey sularının miktarı azdır. Karların erimeye başladığı ilkbahar ayları ise su seviyelerini denizler, okyanuslar ve göllerde artırır.

Dünya’nın Su Rezervleri

Su, canlı vücudunun büyük bölümünü oluşturur ve canlı yaşamının devamlılığı için şarttır. Dünya’daki tüm ekosistemlerin büyük bir bölümünü oluşturan su, yeryüzünün %71’ini kaplar.

Dünya su rezervlerinin %97,5’i okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su olarak bulunur. Geriye kalan %2,5 ise tatlı sudur. Tatlı suyun küçük bir kısmı kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir, tamamına yakını ise kullanılabilir durumda değildir.

Kuzey ve Güney Kutuplarındaki buz tabakaları ve dağ buzulları da dahil olmak üzere buz ve akifer adı verilen yeraltı suyu rezervi, %2,5’un neredeyse tamamını oluşturur ve direkt insan kullanımına uygun değildir. Göller, nehirler, toprak nemi, atmosferik su buharı ve canlı hücrelerdeki su ise, Dünya’daki suyun %0,02’sini oluşturur ve ulaşılabilir tatlı su kaynaklarıdır.

Yerkürede bulunan toplam 1,4 milyar km3 civarındaki su, bu rezervler arasında sürekli hareket halindedir.

Toplam Su Miktarı

Mevsimlere bağlı olarak su seviyeleri değişiklik gösterse de Dünya’daki toplam su miktarı daima sabit kalır. Kapalı bir sistem olan sus döngüsü, suyun hal değiştirmesiyle meydana gelir. Dolayısıyla suyun döngü içerisinde bulunduğu yere göre o bölgedeki seviye değişiklik gösterir. Ancak toplamdaki miktar azalma ya da artma göstermez. Meteor düşmesi ya da volkanik patlamalar gibi sebeplerle Dünya’nın su seviyesi çok az miktarda artabilir. Ancak bunun dışında gezegendeki suyun miktarı milyonlarca yıl önce neyse bugün de odur. Sonsuz bir döngü içerisinde olan hal değişimi, okyanuslardan atmosfere doğru devam eder.

Su Döngüsü Basamakları

Yerçekimi kuvveti ve güneş enerjisi, su döngüsünü oluşturan iki önemli etken arası yer almaktadır. Suyun akışkan özelliği sayesinde bu etkenler maddenin hareket etmesine ve dolayısıyla yer değiştirmesine izin verir. Güneş enerjisi yeryüzündeki suyun buharlaşmasını ve terleme aracılığıyla atmosfere taşınmasına izin verirken; bulutlarda yoğunlaşan su taneleri yerçekiminin etkisi sayesinde kar, yağmur ya da dolu olarak yeryüzüne ulaşır. Su döngüsünün tüm basamakları gezegendeki canlı hayatının sürekliliğini ve iklim çeşitliliğini sağlar.

Suyun Okyanuslarda Depolanması

Denizlerde ve okyanuslarda depolanan su, Dünya’nın %71’ini oluşturmaktadır. Buralardaki su Dünya su rezervinin %97,5’ini meydana getirmekle birlikte buharlaşma adımının %90’ından tek başına okyanuslar sorumludur.

Buharlaşma

Maddenin sıvı halden gaz hale geçmesi buharlaşma olarak adlandırılır. Güneş enerjisi ile elde edilen ısı, sıvı haldeki maddelerin molekülleri arasında bulunan bağı çözer. Böylece madde sıvı halden gaz haline geçer. Su buharı haline gelen su yükselerek atmosfere yayılmaya başlar.

Terleme

Bitkiler, bünyelerinde bulunan fazla miktardaki suyu dışarıya buhar olarak iletirler. Bitki kökleri ile bitkiden uzaklaştırılan fazla su, önce yaprakların alt kısımlarında bulunan gözeneklere; oradan da atmosfere iletilir. Yeryüzündeki suyun önemli bir kısmı bu yolla atmosfere geri iletilir.

Suyun Atmosferde Depolanması

Atmosfere buharlaşma ya da terleme yoluyla iletilen su, atmosferde depolanır. Buradaki rezerv okyanuslara kıyasla çok daha küçüktür. Yine de su döngüsü için oldukça etkili bir ortam sağlanır. Gaz halindeki su moleküllerinin en gözle görülür hali bulutlardır. Bulut dışında gözle görülemeyen su molekülleri de atmosferde sürekli hareket halindedir.

Yoğunlaşma

Buharlaşmanın tersi olarak gerçekleşen yoğunlama işlemi, su moleküllerinin ısı kaybederek aralarındaki bağların güçlenmesine yol açar. Böylece su, gaz halinden tekrar sıvı hale geçer.

Yağış

Yoğunlaştıkça havadan daha ağır hale gelen moleküller, yer çekimin etkisine karşı koyamayarak yeryüzüne yağış olarak ulaşırlar. Böylece yeryüzündeki su, dünyaya geri dönmüş olur. Yağışın kar mı, yağmur mu yoksa dolu mu olarak gerçekleşeceği ise dünyanın sıcaklığına bağlıdır.

Akış

Yağış sonrasında yeryüzüne ulaşan su, toprak tarafından emilecektir. Bu suların bir kısmı su geçirmeyen bir tabaka düşerse eğimle paralel olarak akmaya başlar. Böylece küçük ya da büyük su kütleleri meydana gelir. Nehir, çay, dere ya da ırmak gibi akar sulara katılan kütleler ise akarsu akışının bir parçası olur. Karlar eridikten sonra bu akış hareketi daha da artar. Özellikle de soğuk bölgelerde eriyen kar ve buzlar yüzey ve akarsu akışı için önemli bir yere sahiptir.

Su Kaynaklarında Suyun Depolanması

Yeryüzündeki tatlı su kütlelerinin bir kısmı göller, havuzlar, barajlar ya da tatlı su bataklıklarında depolanabilir.

Sızma

Yeryüzüne ulaşan tüm sular yeryüzünde kalmaya devam etmez. Bir kısmı kaya ya da toprakların arasından sızarak yer altına ulaşmayı başarır. Bu suların bir kısmı yüzeye tekrar çıkıp akarsulara dahil olabilir; bir kısmı ise toprak katmanının içinde kalmaya devam eder. Toprağın daha derinlerine karışmayı başaran sular, yer altı su rezervleri olarak bilinen akiferleri doldurmaya başlar. Böylece toprağın altındaki canlı hayat da devamlılığını korur; yenilenmeye ve zenginleşmeye devam eder.

Suyun Yeraltında Depolanması

Akış miktarına ve yağışa bağlı olarak toprağın altındaki akiferlerde de suyun depolanması sağlanır. Çakıllar, kumlar, kireç ve kum taşları suların toprağın altına süzülmesini kolaylaştırır.

Su Kaynağı

Akiferler kapasitelerinin üstünde dolduğunda taşmaya başlarlar. Yağış miktarına bağlı olarak taşma miktarı da değişiklik gösterebilir. Suyun bulunduğu alan kolaylıkla çözünebilen ve kırılabilen malzemelerden oluşur.

Suyun Buzullarda Depolanması

İklimin daha soğuk olduğu bölgelerde su döngüsü basamakları sırasında buz tepeleri ve buzullar bulunabilir. Bunların miktarı soğukluğa bağlı olarak değişecektir. Ayrıca yine sıcaklık seviyelerine bağlı olarak karların erimesi de farklılık gösterir. Sıcaklar arttığında okyanuslardaki suyun seviyesi de artacaktır. Bundan 3 milyon sene önce okyanuslardaki su seviyesi bugünkünden 50 metre fazlaydı. Bu durum, aslında iklim değişikliğinin döngü için büyük bir tehdit olduğunu da gözler önüne sermektedir.

Su Döngüsü Nedir, Hidrolojik Döngü Nedir, Su Döngüsü Basamakları, suyun buzullarda depolanması nedir, su nasıl depolanır, suyun doğaya etkisi nedir, su döngüsü basamakları nelerdir, okyanuslardaki su seviyesi nedir, iklim değişikliği döngüyü nasıl etkiler, iklim değişikliğinin su döngüsüne etkisi

KAYNAK: infopaylaşım