Murat Bardakçı’dan İBB’nin şeb-i arus programına tenkit…

Murat Bardakçı’nın yazısı şu biçimde;

Kur’an’ı evvelki gün Türkçe okutan İBB’ye artık çok kıymetli bir diğer iş düşüyor: İstiklâl Mahkemeleri’ni tekrar kurmak!

Evvelki gece “şeb-i arus”, yani Hazreti Mevlânâ’nın vefatının yıldönümüydü…

Her sene 17 Aralık’ta memleketin dört bir tarafından düzenlenen Mevlevî mukabeleleri bu sene pandemi sebebiyle birçok yerde yapılamadı, yapılanlar eskisi kadar şaşaalı olamadı; Konya’da devlet erkânının iştirak ettiği merasimler de kısıtlı halde icra edildi.

Mevlânâ, çok sayıda yapıtı ve kendisinden sonra teşekkül eden Mevlevîlikteki seremoninin gözalıcığı sebebiyle artık maalesef bir kesim ve harika bir ticarî vasıtadır! İsmini taşıyan köftecileri, hamamları, seyahat şirketlerini veyahut kebapçıları bir tarafa bırakın; Mevlânâ artık araştırma ve yazma özürlü ilim fukarasının bile zirve tepe kullandığı bir kaynaktır, yeni uydurulan dünya kadar saçma sapan kelam toplumsal medyada ona aitmiş üzere yayılmaktadır, hattâ ismine vodka bile çıkartılmıştır!

Semâ da ticarî vasıta olmuştur! Defilede, sünnette, konserde, baloda ve durup dururken havaalanında bile semâ edilmektedir; bu tertiplere katılan semâzenler birer “döner sermaye”dir. İş turistik hal alıp şipşak semâ edilmesi istenince âyinler kısaltılıp kuşa çevrilmiştir, çünkü niyet zikir veyahut âyin üzere mistik icra değil, Mevlevî Âyini’nden menfaat sağlamaktır.

Mevlevîliğin uzun vakittir bu türlü istismar edilmesine alışmıştık lakin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Mevlânâ’nın vefatının 747. yıldönümü münasebetiyle evvelki gece Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde düzenlediği ve “Mevlevî mukabelesi” olduğu sav edilen sefaletin benzerine hiç rastlamamıştık, bu türlü bir garabet 747 yıldan buyana vârolmamıştı!

Unutmamamız ve bilmemiz gerekir: “Mevlevî âyini” ve “semâ” şov veyahut cümbüş vasıtası değil, ismi üzerinde, ibadet kimliği taşıyan bir “âyin”, yani bir “ritüel”dir; geçmişi asırlar öncesine uzanan, çok sıkı kuralları olan bir zikir…

Bunun bu türlü olduğunu kabul edersiniz veyahut etmezsiniz, inanırsınız yahut inanmazsınız lakin asırlar öncesinden bugüne uzanan geleneğe edep gereği hürmet göstermek mecburiyeti vardır!

Büyükşehir Belediyesi’nin düzenleyip “Evrensel Mevlânâ Âşıkları Vakfı-EMAV” isimli kümeye yaptırttığı ve yalnızca ismi “Mevlevî mukabelesi” olan programda, Mevlevîliğin yediyüz küsur yıllık bütün kuralları yerle bir edilmişti!

Mevlevî mukabeleleri ney taksimi ile başlar, sonra Farsça bir “naat” ve bunu güftesi Farsça olan âyin takip eder, bu sırada semâ edilir, semâda yalnızca erkekler vardır; âyin tamamlanınca Kur’an, akabinde da klasik “gülbang” okunur ve mukabele bir dua ile sona erer.

Büyükşehir Belediyesi’nin evvelki gün düzenlediği mukabelede işte bütün bu kurallar yerle bir edilmişti! Naat ve âyin Türkçeleştirilmiş, Mevlânâ’nın naatı ve Hüseyin Fahreddin Dede’nin güzelim Acemaşiran Âyini tuhaf bir biçime büründürülmüştü, semâzenlerin ve “mutrıb” denen müzisyenlerin ortasında bayanlar da vardı, yani meydanda kadın-erkek beraberdi ve üstüne üstlük Kur’an da Türkçe okundu!

Besmele çekmeyi, “Allahuekber” veyahut “Lâ ilâhe illâllah” demeyi zül addedenler bu ibârelerin Türkçesini tercih ettiler; “Sadakallahulazîm”i de “Azîm olan Allah ne hoş, ne gerçek söyledi” gibisinden bir garabete çevirdiler.

Kendilerine “Mevlânâ Âşıkları” diyen kümenin Mevlevî âyinlerini yıllardır bu türlü komik ve güdük hâle getirdiği aslında bilindiği için resmî kurumlar bunları ciddiye alıp imkân sağlamıyordu. Lakin bu imkânı İstanbul Büyükşehir Belediyesi verdi ve ortaya şimdiye kadar eşi-örneği görülmemiş bir tuhaflık, “mukabele” ismi altında bu türlü bir rezalet çıktı.

O denli ki, ihtilallerin en sert halde tatbikine çalışıldığı ve sonradan vazgeçilen “Kur’an’ın Türkçe okunması” denemelerinin karar sürdüğü 1934’te bile, İran Şahı İstek Pehlevî’nin Türkiye ziyareti sırasında Şah için Atatürk’ün talimatı ile okutulan Dede Efendi’ye ilişkin Hüzzam makamındaki Mevlevî âyini Türkçe değil, özgün lisanında, yani Farsça icra ettirilmişti!

Bu yazdıklarımı okuyup da sıkıntıyı bayanlarla erkeklerin birlikte semâ etmelerine veyahut Kur’an’ın yahut aslı Farsça olan Mevlevî âyininin Türkçe okunmasına karşı çıktığımı söyleyecek olanlara peşinen söyleyeyim:

İnancınız vardır veya yoktur, bu sizin sorununuzdur. Kur’an’ı, ezanı, âyinleri, vesaireyi kendi başınıza yahut kendi aranızda canınızın istediği lisanda, Arapça, Türkçe, hattâ Japonca, Çince veya Hotanto lisanında bile okuyabilir; semâ niyetine kadın-erkek daima bir arada tepinebilirsiniz. Ancak bir “Mevlevî mukabelesi” mevzubahis olduğu takdirde bunun bir “zikir” olduğunu unutmadan yüzlerce yıllık geleneklere hürmet göstermeniz, hele mukabele resmî bir kurum tarafından düzenlenmiş ise, kuralları itina ile tatbik etmeniz kuraldır.

“YA İKTİDAR OLURLARSA?”

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Şeb-i Arus’u “Kur’an’ı Türkçe okutma” gibisinden siyasî bir maskaralık hâline getirmesinin arkasında iki ihtimal vardır:

Birincisi, Belediye’nin ve Belediye Başkanı’nın bağlı olduğu partinin, inkılâpların sıkı formda tatbike çalışıldığı 1930’lara dönme hevesidir! Ezanın memleketin her yerinde, Kur’an’ın da seçmece mescitlerde Türkçe okutulduğu, yani ibadet lisanının Türkçe yapılmasına çalışıldığı günlerin hasreti…

Ancak, bu işi, seksen küsur sene evvel deneyen CHP “Türkçe ezan” ile “Türkçe Kur’an” zorlamasının sebep olduğu nefretin izlerini hâlâ silememişken CHP’li bir belediyenin Kur’an’ı Türkçe okutma hevesinin partisine nasıl büyük ziyan vereceğini ve seçmenin “Bu adamlar şimdiden bu türlü yapıyorlar, demek ki iktidar oldukları takdirde Kur’an okutmayacaklar” diyeceğini düşünmeden bu türlü bir işe kalkışabileceği aklıma pek yatmıyor…

Dolayısı ile, ortada ikinci bir ihtimal mevcuttur: Şeb-i arus programının ihale edileceği kümenin kimin nesi olduğuna ve neyi nasıl yaptığına bakılmamış, “Haydi gelin, Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde şöyle bir dönün” denmiştir ki, bu da halis-muhlis ciddiyetsizliktir, cehalettir ve geleneklere tecavüzdür!

Ancak, İstanbul Büyükşehir Belediyesi sonuçta bir şeb-i arus gecesinin ve Mevlevî âyininin tanınmaz hâle getirilmesine âlet olmuş; Kur’an’ı, naatı, salâtı vesaireyi 90 sene sonra Türkçe okutmuş ve bunu toplumsal medyadan övünerek ilân etmiştir!

Bu iş İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde misyonlu her kimin becerisi ise, o şahsa artık çok fakat çok daha kıymetli bir görev düşmektedir: İstiklâl Mahkemeleri’ni tekrar kurup ibret-i âlem için şöyle birkaç yüz kişiyi sallandırıvermek!

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1930’ların süratli inkılâp günlerine dönebilmeyi lakin bu türlü sağlayabilir.