Hormon Testi nedir? Hormon Testi Nasıl Yapılır? Yaşamımız boyunca sağlığımızı etkileyen çeşitli sağlık sorunlarının tedavisi, doğru bir teşhis sonrası mümkün olabilir. Bu teşhisin konulması ise, çeşitli durumlarda bazı yürütülen ileri tetkiklerin sağladığı verilere bağlıdır. Doğru bir tanı için gereken bu ileri tetkiklerden biri de kandaki çeşitli biyokimyasal parametrenin incelendiği hormon testleridir.
Hormon Testi Nedir?
Sağlıklı bir bireyde hormonlar, vücut için hayati pek çok fizyolojik fonksiyonun ve mekanizmaların düzgün çalışabilmesi için gerekli biyokimyasal maddelerdir. Hormonların her biri, kendine özgü dokularda sentezlenerek kana verilir ve yine her bir hormon kendine özgü vücuttaki başka dokulara, kan yoluyla ulaşarak etkisini gösterir. Hormonların kandaki miktarında eksiklik veya fazlalık olması; ya da etki mekanizmasında çeşitli aksaklıkların meydana gelmesi durumlarında çeşitli hastalıklar ortaya çıkar.Hormon testleri ise her bir hormon için ayrı ayrı şekilde, kandan veya hormonun vücuttaki metabolizmasına bağlı olarak idrar gibi vücut sıvılarından miktarının ölçülmesi esasına dayanan laboratuvar tetkikleridir. Bu kapsamda, hormon testleri içinde vücutta üretilen her bir hormon için ayrı ayrı ölçümler yapılır, hastalık tanısının konulmasında elde edilen tüm bu veriler de birlikte değerlendirilir.Vücuttaki hormonlar ve hormonların üretildiği doku ve organlara bağlı olarak aşağıdaki hormon testlerinden söz edilebilir:· Tiroid hormon testi: Tiroid bezinin fonksiyonlarının değerlendirilmesi amacıyla, tiroid bezinden üretilen triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarıyla, tiroid bezinin uyarılmasından sorumlu hipofiz bezi kaynaklı tiroid stimülan hormonun (TSH) ölçülmesi esasına dayanır.· Eşey hormonları testleri: Kadınlarda ve erkeklerde üreme fonksiyonlarının değerlendirilmesi için kullanılır. Bu bağlamda, her iki cinsiyette hipofiz bezi kaynaklı folliküler stimülan hormon (FSH), lüteinleştirici hormon (LH) bakılırken; kadınlarda hormon testi yumurtalık kaynaklı östrojen ve progesteron hormonlarını; erkek hormon testi ise böbreküstü bezi ve testis kaynaklı testosteron ve androjen hormonlarının ölçümünü kapsar.· Böbreküstü bezine ait testler: Her iki böbreğin üst kısmında yer alan böbrek üstü (adrenal) bezlerden çeşitli görevlerde yer alan hormonlar üretilir. Bu test kapsamında hipofiz kaynaklı adrenokortikotropik hormon (ACTH) ile adrenal bez kaynaklı aldosteron, kortizol, adrenalin, noradrenalin ve androjen hormonları ölçülerek bez fonksiyonları değerlendirilir.· Hipofiz hormon testleri: Vücuttaki hormon (endokrin) sistemin düzenlenmesinden görevli olan hipofiz bezi, vücut için önemli birtakım hormonlar üretir. Bu test ile büyüme hormonu (growth hormon – GH), prolaktin (PRL), tiroid stimülan hormon (TSH), folliküler stimülan hormon (FSH), lüteinleştirici hormon (LH), adrenokortikotropik hormon (ACTH) ve antidiüretik hormon (ADH) düzeyleri incelenir.· Pankreas hormon testleri: Pankreas bezi, hem vücudun tamamını ilgilendiren; hem de mide-bağırsak sisteminin düzenlenmesini sağlayan önemli hormonların üretim merkezidir. Bu kapsamda, insülin ve insülinle alakalı bazı hormonlar (IGF-1, C-peptid), glukagon, somatostain ve VIP gibi önemli hormonların düzeyleri incelenir.· Diğer hormonlara ait testler: Bunların dışında vücudun farklı dokularından salgılanan parathormon (PTH), kalsitonin, D vitamini, eritropoetin (EPO), melatonin, beta-human koryonik gonadotropik hormon (β-hCG) gibi çeşitli hormonların düzeyleri üzerinden bazı rahatsızlıkların değerlendirmesi yapılabilir.
Hormon Testi Nasıl Yapılır?
Her bir hormon testi için, ölçüm yöntemi ve şekli farklılık gösterse de genel olarak hormon testleri ayrı bir tüpte alınan kan örneğinden çalışılır. Hastalık tanısı için hormon kan düzeylerinin yeterli olduğu hormon türlerinde, kandaki hormon seviyesinin tespit edilmesi yeterlidir.
Bununla birlikte, bazı hormonların ve bu hormonlarla alakalı organların fonksiyonlarının değerlendirilebilmesi için, kan düzeyleri yerine metabolizmaları sonucu oluşan maddelerin düzeyleri kandan veya diğer vücut sıvılarından bakılması gerekebilir. Örnek olarak, böbrek üstü bezine ait kortizol hormonunun doğru tayini için 24 saatlik biriktirilen idrar örneğinin kullanılması veya adrenalin düzeyi için metanefrin düzeyine bakılması gösterilebilir.
Bunların yanında, hormonların kandaki düzeyleri çeşitli koşullarda farklılık gösterebilir. Kişinin yaşı, cinsiyeti, günlük aktivitesi, ek hastalıkları, beslenme alışkanlığı, sigara kullanımı, alkol tüketimi ve tahlilin yapıldığı zaman dilimi gibi çok farklı parametreler hormon düzeylerini etkileyebildiğinden; hastalıkların değerlendirmesi için yürütülen hormon testlerinin doğru zamanda yapılması oldukça önemlidir.
Buna örnek olarak, kadın eşey hormonlarının adet döngüsüne göre değişkenlik göstermesi, insülin gibi kan şekerini düzenleyen hormonların beslenme alışkanlığından etkilenmesi veya kortizol gibi zamana göre üretimi değişen hormonların bakıldığı zaman aralığının ölçümü değiştirmesi sayılabilir
Adetliyken Hormon Testi Nasıl Yapılır?
Eğer bir kadında hormon testi yapılması planlanıyorsa, genellikle tahlil için kişinin adet döngüsüne göre gün belirlenir. Bunun nedeni, adet kanamasını meydana getiren fizyolojik olayların kadındaki hormonların düzeylerindeki değişiklikleriyle doğrudan alakalı olmasıdır. Bu nedenle, hormon düzeylerinin bazal değerlerinin ölçülebilmesi için, adetin birinci günü esas alınır. Bu ise, adet kanamasının başladığı gün olarak kabul edilir. Bir başka deyişle, kadının adet döngüsü kanamanın ilk günüyle başlar ve diğer kanamaya kadar geçen gün sayısı; adet döngüsünün uzunluğunu belirler.
Hormon Testi Adetin Kaçıncı Günü Yapılır?
Kadınlarda eşey hormonları dışındaki diğer hormonların düzeyleri de adet döngüsüyle ilintili olabildiğinden, özellikle endokrin hastalıklarıyla alakalı sağlık sorunlarında kanda hormon testi kanamanın gerçekleştiği tarih olan adet döngüsünün ilk günlerinde yapılır.
Tiroid Hormon Testi Aç Karnına Mı Yapılır?
Tiroid hormon testi; diğer yürütülen biyokimyasal testlerde olduğu gibi aç karna yapılması tavsiye edilen tahlillerdendir. Bunun nedeni, diyetle alınan besin maddelerinin vücuttaki düzenlenmesinden sorumlu hormonların düzeylerini etkileyebilmesidir. Bu anlamda, vücutta araştırılan sağlık probleminin doğru tespit edilebilmesi için, hormonların bazal değerlerine göre hareket edilmesi gerekir. Bunun için de, tetkikler en az 8 – 12 saatlik açlık sonrasında yapılır.
Hormon Testi Neden Yapılır?
Hormon testleri sıklıkla endokrin sistemini ilgilendiren çeşitli hastalıkların tanı ve tedavi takibi ile bazı kronik hastalıkların seyri esnasında hormonlardaki değişimlerin değerlendirilmesi amacıyla yapılır. Bu doğrultuda, araştırılan hastalığı ilgilendiren tüm hormon bezlerinin fonksiyonel incelemesi için, ilgili hormonların düzeyleri araştırılabilir.· Tiroid tahlili, tiroid bezinden üretilen hormonlar ile bu hormonların üretimini tetikleyen TSH hormonunun düzeylerinin incelemesinden ibarettir. Bu sayede, tiroid fonksiyon bozuklukları olan hipertiroidi ve hipotiroidi durumlarının varlığı saptanabilir. Benzer şekilde, tiroid fonksiyonlarındaki aksamalar sonucu gelişen çeşitli bozukluklarda tiroid fonksiyon testleri yürütülebilir.· Düzensiz adet kanamalarında, sıklıkla altta yatan bir endokrin sistemdeki aksama mevcut olduğundan, hormon bozukluğu testi yürütülmesi gerekebilir. Buna göre, adet döngüsünün düzenlenmesinde etkin rol üstlenen FSH, LH, östrojen ve progesteron ile adet döngüsünü etkileyebilen diğer hormonların düzeyleri incelenir.· Kadınlarda anormal tüylenme için hormon testi yapılması gerekebilir. Bu kapsamda, adet döngüsünü düzenleyen hormonların yanı sıra; böbrek üstü bezine ait androjen hormonlarının düzeyleri de bakılabilir.· Kemik erimesi ve kalsiyum düzeyindeki değişikliklerle ilgili D vitamini, parathormon, kalsitonin gibi kalsiyum metabolizmasını düzenleyen hormonların düzeyleri araştırılır.· Diyabet hastalığının bazı formları çeşitli kronik hastalıklar nedeniyle gelişebildiğinden, buna neden olabilecek hormon yükseklikleri için hormon testlerine başvurulur.· Endokrin sistemi ilgilendiren akromegali, Cushing hastalığı, Conn sendromu gibi çeşitli hastalıklarda hormon testleri oldukça değerlidir.· Gebelerde; hem gebelik tanısının konulmasında, hem gebelik komplikasyonlarının değerlendirilmesinde, hem de anne karnındaki bebeğin sağlığının incelenmesi için kullanılan üçlü tarama testlerinde bazı hormonların düzeyleri ölçülür.
Hormon Testindeki Değişiklikler Ne Anlama Gelir?
Hormon testi sonuçları sıklıkla ölçülen hormonun kandaki düzeyine ait veriler verir. Buna göre, hormonun üretiminde artma veya azalma sonucuna gidilebileceği gibi; hormonun vücuttaki metabolizmasının arttığı veya azaldığı durumlar da söz konusu olabilir.Sıklıkla bir hormonun düzeyi arttığında, hormonun üretildiği organın çalışmasında artış olduğu sonucuna varılır. Benzer şekilde hormon düzeyindeki düşüş; ilgili organın çalışmasında aksamalar olduğunu düşündürür.Örneğin, tiroid bezinin normalden fazla çalıştığı bir kişide, hipertiroidi rahatsızlığıyla alakalı bulgular ortaya çıkarken, kandaki tiroid hormon seviyelerinin arttığı tespit edilir. Benzer şekilde, tip 2 diyabet hastalığında kan şekerinin düzenlenmesi bozulduğundan, kan şekerini düşüren insülin düzeyinde ciddi azalma meydana gelir.Hormon düzeylerindeki değişikliklere göre, hastada tanısı konulan ilgili rahatsızlığa yönelik spesifik tedavi planlanır. Bu doğrultuda, çeşitli ilaç tedavilerine başvurulabildiği gibi, düzeyinde azalma görülen hormonun dışarıdan ağız veya enjeksiyon yoluyla vücuda verilmesi sağlanabilir. Organların fazla çalıştığı kimi rahatsızlıklarda ise, ilgili organın bir bölümünün veya tamamının çıkarılmasını hedefleyen cerrahi tedavi yöntemleri benimsenebilir.