Hipofiz bezi nedir? Hipofiz tümorü belirtileri nelerdir?

Hipofiz bezi nedir? Hipofiz tümorü belirtileri nelerdir? Hipofiz bezi ön lop, ara lop ve arka lop olarak üç kısımdan meydana gelir. Ön lop epitel hücrelerden, arka lop ise sinir hücrelerinden oluşur. Her iki lop da hipotalamusa bağlıdır.

Hipofiz, ara beynin ön tarafında, nohut büyüklüğünde bir bezdir. Hipofiz bezi salgıladığı birçok hormonla birçok metabolizma olayını düzenler. Bazı endokrin bezlerin faaliyetleri de hipofiz tarafından düzenlenir. Hipofiz bezi ön, ara ve arka lob olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Hipofizin hormon salgılaması hipotalamus tarafından kontrol edilir. Hipotalamus, RF (releasing faktör) denilen kimyasal maddeleri, kan yoluyla hipofize göndererek hormon salgılanmasını sağlar.

Hipofiz Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar

ACH – ACTH (Adrenokortikotropik hormon)

• Hedef organı adrenal korteks (böbrek üstü bezinin kabuk bölgesi) tir.
• Bu hormon böbrek üstü bezinden kortizol ve aldosteron gibi hormonların salgılanmasını sağlar.
• Böbrek üstü bezinin kabuk (korteks) kısmını (adrenal korteksi) uyararak, buradan steroit hormonların salgılanmasını sağlar.

TSH (Tiroit Uyarıcı Hormon)

• Tiroid bezini uyaran hormondur.
• Tiroid bezi bu hormonun etkisiyle tiroksin hormonu salgılar.
• Tiroit bezini uyararak tiroit hormonlarının sentezini ve salgılanmasını sağlar.

Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)

• Eşeysel bezlerin çalışmasını düzenler.
• Dişi ve erkeklerde üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.
• Yumurtalık ve testisleri uyararak çalışmasını düzenler.
• Dişide yumurta oluşumunu ve östrojen salgılanmasını, erkekte sperm üretimini ve testosteron salgılanmasını sağlar.

Luteinleştirici Hormon (LH)

• Dişide yumurtanın yumurta kanalına atılmasını sağlar.
• LH hormonu ayrıca korpus luteumdan progesteron salgılanmasını sağlar.
• Dişide yumurtanın ovaryumdan atılmasını sağlar.
• Korpus luteum (sarı cisim) dan östrojen ve progesteron salgılanmasını sağlar.
• Erkekte testosteron üretilmesini sağlar.

Luteotropik hormon (prolaktin) (LS – LTH)

• Dişilerde süt bezlerinin gelişmesini ve annelik duyusunun oluşmasını sağlar.
• Doğumdan sonra süt salgılanmasını uyarır.
• Sadece dişide bulunur.
• Annelik iç güdüsünün oluşmasını ve süt üretimini uyarır.

SİZİN İÇİN: Kulak kristali kayması neden olur? Kulak kristali kayması belirtileri

Somatotropik Hormon – STH (Büyüme Hormonu)

• Bu hormon bütün hücrelerde etkili olsa da esas olarak büyüme ve bölünme gücüne sahip hücrelerde etkilidir.
• Bu hormonun etkisiyle yağlı şişmanlama durdurulur.
• Hücrelere amino asit girişi hızlandırılır ve protein sentezinin hızlanması sağlanır.

Büyüme döneminde fazla salgılanırsa dev yapılılığa, az salgılanırsa cüceliğe neden olur. Büyüme döneminden sonra fazla salgılanması akromegali denilen bozukluğa neden olur. Büyüme döneminden sonra, vücudun birçok kısmı, büyüme özelliğini kaybettiğinden, bu hormon sadece büyüme özelliğini kaybetmeyen vücut kısımlarına etki eder. Sonuçta el, ayak ve yüz kemiklerinde oransız büyümeler ortaya çıkar.

Hipofizin Ara Lobundan Salgılanan Hormon

MSH (Melanosit uyarıcı hormon)

• Deri renginin oluşmasında etkilidir.
• Melanin pigmenti içeren melanositlerin çalışmasını etkiler.
• İnsandaki görevi kesin olarak bilinmemektedir.
• Derideki melanosit denilen ve içlerinde melanin pigmenti bulunan hücreleri uyarır.
• Deriye koyu renk veren melanin pigmentlerinin dağılmasını etkiler.

Hipofiz Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar

Antidiüretik hormon (ADH = vazopressin)

• Bu hormonun esas görevi böbreklerde geri emilim yüzeylerine etkide bulunarak suyun geri emilimini sağlamaktır. Böylece böbrekten fazla su atılmasını engeller.
• İnce atardamarlardaki düz kasların kasılmasını uyararak kan basıncını yükseltir.
• Böbrek hücrelerini etkileyerek suyun geri emilmesini artırarak, vücudun su dengesini sağlar.

Antidiüretik hormonun yetersizliğinde böbreklerden aşırı derecede su kaybı olur. Hasta, idrarını yoğunlaştıramadığından normalden çok fazla seyreltik idrar çıkartır. Bu durum hastanın çok susamasına neden olur. Bu hastalığa diabetes insipidus (şekersiz diyabet) adı verilir.

Bu hormon yetersiz olursa organizmadan aşırı su atılır. Günlük idrar miktarı artar. Hasta, aşırı derecede susuzluk duyar ve sürekli su içer. Bu hastalığa diabetes insipidus (şekersiz şeker hastalığı) denir. ADH vücuttaki suyun miktarına göre artırılıp, azaltılır.

Oksitosin Hormonu

• Dişilerde doğum anında rahim kaslarının kasılmasını sağlar.
• Bu sayede doğumun yapılmasını kolaylaştırır.
• Ayrıca süt bezlerinde toplanan sütün oluşum ve salınmasında etkilidir.
• Bunun için süt bezlerinin ve bu bezlere bağlı kanal hücrelerinin kasılmasını sağlar.
• Düz kasların, özellikle doğum esnasında rahim kaslarının kasılmasını, doğumdan sonra da, emme sırasında sütün memeden akmasını sağlar.

Hipofiz Tümörleri Nedir?

Yaklaşık 5 kişiden birinde görülen hipofiz bezi tümörleri (hipofiz adenomları), iyi huylu tümörler arasında yer alıyor. Yani yaşam boyu belirti ve zarar vermeden kalıyor. Ancak hipofiz bezinin işlevi çok önemli olduğundan, tümörün büyümesi ve vücudun ihtiyacı olmayan hormonları salgılaması sonucu ciddi sağlık sorunları oluşturabiliyor.Hipofiz bezi tümörleri kafaiçi tümörlerin yüzde 15’ini oluşturur ve çok nadir olarak habistir. Tedavisi ameliyat, ilaç ve radyocerrahi yani Gamma Knife tedavisidir.

Daha çok 25-45 yaşları arasın da kadın ve erkekte görülür ancak daha erken ve daha geç yaşlarda da görülebilir.

Beyinde yer alan ve fındık tanesi kadar büyüklükte olan hipofiz bezi, vücuttaki salgı bezlerinin kontrolünden sorumludur. Büyümeyi, kalp atış hızını ve üremeyi kontrol eder. Vücuttaki diğer hormon salgılayan bezlere emir veren bir orkestra şefi gibidir. Bu hormonlar da organlara emir vererek vücudumuzun belirli bir düzende çalışmasını sağlar.

Hipofiz bezinde farklı hormonları salgılamak üzere programlı hücreler bulunur. Tümör, tek bir hücrenin genetik bozulmaya uğrayarak kontrolsüz çoğalması sonucunda ortaya çıkar. Hangi hormon hücresinin etkilendiğine bağlı olarak, tümör belirtileri de o hormonun aşırı salgılanmasına bağlı olarak değişir.Hipofiz bezi tümörleri arasında en sık görülenler; süt salgılatan prolaktin hormonunun hücrelerindeki tümörlerdir. Bu hastalığı akromegali, Cushing hastalığı, hormon salgılamayan tümörler ve birden fazla hormon salgılayan tümörler takip eder. Daha nadiren tiroid bezini uyarıcı hormon salgılatan hücrelerin adenomu tiroid bezi yetmezliği ya da fazlalığına ait belirtiler yapar.

Nedenleri

Hipofiz Tümörlerinin Nedenleri Nelerdir?

Hormon salan veya salmayan hücrelerin, durduk yerde, emir komuta zinciri dışında çoğalarak oluşturdukları yapıya yani tümöre “adenom” denir.Hipofiz bezindeki kontrolsüz hücre gelişiminin nedeni bilinmemektedir. Çok nadir de olsa ailede hipofiz bezi tümörü varlığı etken olabilir ancak çoğu vakada böyle bir aile öyküsü yoktur. Ancak yine de genetik faktörlerin etkili olabileceği düşünülmektedir.

Ailesinde çoklu endokrin neoplazisi sendromu – tip 1 (MEN 1) gibi genetik hastalıklar bulunan kişilerin daha fazla risk taşıdığı kabul edilmektedir. Özellikle MEN 1 hastalarında, endokrin sistemdeki farklı bezlerde tümör oluşabilmektedir.

Belirtiler

Hipofiz Tümörleri Belirtileri

Hipofiz adenomları yavaş belirti verir. Bu nedenle baş ağrısı, halsizlik, görme bozuklukları gibi tümörden kaynaklı belirtilere karşı dikkatli olarak doktora başvurulması gerekir.

Hormon bozukluklarında da kişi belirtileri hissettiği anda doktora başvurarak gerekli hormon testlerini yaptırmalı, sorunun neden kaynaklandığı saptanmalıdır.

Tümörün Kitlesi Nedeniyle Ortaya Çıkan Bası Belirtileri

• Baş ağrısı,  
• Halsizlik,  
• Görme alanı bozuklukları,  
• Görme netliğinde azalma,  
• Göz küresi hareketlerinde kısıtlılık,
• Çift görme,  
• Göz kapağı düşmesi

Tümörün Salgıladığı Hormon Nedeniyle Ortaya Çıkan Değişiklikler

• Bu değişiklikler salgılanan hormonun işlevine göre farklı hastalıklara ve şikayetlere yol açar.  Bunlar arasında;
• Vücut şeklinde değişiklikler ve bazı fonksiyon bozuklukları,
• Kadınlarda memelerin büyümesi, hassaslaşması ve süt salgılaması,
• Adet düzensizliği ve adet kesilmesi, kısırlık,
• Erkeklerde cinsel güç kaybı, kısırlık ve memelerin büyümesi (jinekomasti),
• Aşırı boy uzaması (devlik),
• Gövdede toplanan kilo artışı ve kıllanma.
• Çocukluk çağından geriatrik (yaşlılık) çağa kadar her yaşta tümör görülebilse de genç-erişkin yaş döneminde hormon aktif tümörlere daha sık rastlanır.