Bitcoin resmi para birimi olduktan sonra diğer ülkeler ne yapacak?

Geçtiğimiz hafta Orta Amerika ülkelerinden El Salvador Bitcoin’i resmi para birimi olarak ilan eden ilk ülke oldu. Bitcoin’in resmi para birimi olmasına ilişkin yasa teklifi Kongre’de 84 oyun 62’sinin onayıyla kabul edildi. 9 Haziran 2021’de kabul edilen yasa 90 gün içinde yürürlüğe girecek.

El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele Miami’de yapılan Bitcoin Konferansı’na video aracılığıyla katılmış ve bu konuda açıklamalarda bulunmuştu. Bukele’ye göre Bitcoin’in yasal ödeme aracı olmasıyla birlikte istihdam ve insanların mali sisteme erişebilirliği artacak ve iktisadi faaliyetin kayıt altına alınması iyileşecektir. Zira El Salvador nüfusunun yüzde 70’inin banka hesabı olmadığı belirtilmektedir.

BBC News ve DW’nin haberine göre iki milyonun üzerinde El Salvador vatandaşı yurt dışında yaşamakta (çok büyük bir kısmı Amerika Birleşik Devletleri’nde olmak üzere), yurt dışından her yıl ortalama 4-6 milyar Amerikan Doları El Salvador’a gönderilmekte ve El Salvador ekonomisinin yüzde 20’si ülkeye gönderilen paralara dayanmaktadır.

Bitcoin’in teknik dokümanında (Whitepaper) da belirtildiği gibi Bitcoin ağı kullanıcıdan kullanıcıya bir elektronik ödeme sistemi sunmaktadır. Bitcoin kullanılarak 7/24 dünyanın herhangi bir yerinden herhangi bir yerine değer transferi yapılabilmektedir. Şu an için Bitcoin büyük ölçekli transferler/ödemeler için daha uygundur ve düşük ücretlerle bu transferlerin yapılabilmesi mümkündür. Bukele’nin de vurguladığı gibi yurt dışında yaşayan El Salvador vatandaşları Bitcoin kullanarak El Salvador’a sınırlamalara takılmadan daha esnek ve uygun ücretlerle para gönderebilecektir.

Burada hemen belirtelim ki bu gelişmeler diğer ülkeler bakımından bazı sorunları beraberinde getirebilir. Özellikle bu sorun El Salvador vatandaşlarının yoğun yaşadığı Amerika Birleşik Devletleri’ni yakından ilgilendirmektedir. Çünkü Bitcoin kullanılarak herhangi bir limit sınırlamasına takılmadan ülkeden para çıkışı mümkün olabilmektedir. ABD de bu konuya ilişkin bir reaksiyonda bulunacaktır.

Bitcoin, Amerikan Doları ile birlikte El Salvador’un resmi para birimi olacaktır. Bu hukuken şu anlama gelir: Bitcoin ülke parası olarak değerlendirilir. Artık ülkede ödemelerde resmi para birimi olarak Bitcoin kabul edilmek durumundadır. Vergiler de artık Bitcoin ile ödenebilecektir. Bukele yapmış olduğu bir açıklamada, mal ya da hizmet satışı karşılığında kabul edilmek durumunda olan Bitcoinlerin söz konusu satışın değerinden devlet tarafından Amerikan Doları’na çevrilebileceğini (otomatik dönüştürülebilirlik) belirtmiştir. Bunun için de ilk etapta 150 milyon dolarlık bir fon oluşturulacağı planlanmaktadır. Elbette kişiler piyasa içinde de bu işlemi yapabileceklerdir.

El Salvador’da yasanın yürürlüğe girmesine dair 90 günlük sürede Bitcoin’in sisteme entegresine ilişkin ciddi bir dönüşüm yaşanacaktır.

El Salvador’daki Diğer Gelişmeler

Öte yandan El Salvador’a 3 Bitcoin’lik yatırım yapan kişilere oturma ve yaşama hakkı verilecektir.

Bitcoin sermaye kazancı vergisinden muaf tutulacaktır.

Bitcoin üretimini sağlayan madencilik faaliyeti niteliği gereği çok ciddi enerji harcamaktadır. Bu da Bitcoin’in çevreye olumsuz etkisi başlığı altında hep tartışılan bir konu olmuştur. El Salvador bu konuda da bir adım atmaktadır. Ülkedeki volkanlardan üretilen jeotermal enerjinin Bitcoin madenciliği için kullanılması ve bunun için de Bitcoin madenciliği merkezinin kurulması planlanmaktadır. Bu sayede temiz ve yenilebilir enerjiyle Bitcoin üretiminin gerçekleştirileceği ifade edilmektedir.

Peki Neden Bitcoin?

El Salvador’un Bitcoin tercihinde Bitcoin’in dünya genelindeki popüleritesi bir etken olmuş olabilir. Zira bu tercih ile birlikte daha yoğun bir ilgi ülkeye çekilebilir. Bitcoin toplumunun geniş ve güçlü yapısı ülkeyi yatırım ve turizm bakımından da öne taşıyabilir.

Bitcoin’in dünya genelinde yaygın kullanımı ve dünyanın çoğu yerinde kolayca alınıp satılması dikkate alınmış olabilir.

Yine Bitcoin’in sınırlı sayıda olması ve para politikası nedeniyle değer saklama potansiyelinin fazla olması bu konuda ilk adım atan ülke olarak El Salvador’a kazanç getirebilir.

Diğer yandan Bitcoin ağı çok kısa birkaç kesinti dışında 2009 yılından bu yana kesintisiz 7/24 işlemektedir. Bitcoin ağının oldukça güvenli olduğu söylenebilir.

Stabil olmayan kripto para olarak Bitcoin’de de değer dalgalanmaları yaşansa da piyasa kapitalinin büyüklüğü nedeniyle kur oynaklığının her geçen gün daha az olabileceği düşünülmüş olabilir.

Nihayetinde başka bir kripto parayı kullanmak ya da kendi dijital paralarına ilişkin uğraş vermek yerine Bitcoin’i tercih etmişlerdir.

Gelişmenin Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi

O hâlde esasen El Salvador’un Bitcoin’i resmi para birimi olarak benimsemesi Bitcoin’in yabancı para birimi olarak değerlendirilmesine yol açardı. Ancak bu gelişme Bitcoin’i yukarıda belirtilen Yönetmelik kapsamından çıkarmaz. Dolayısıyla Yönetmelik uyarınca Bitcoin itibari para ve ödeme aracı/değişim aracı olarak değerlendirilemez.

Merkez Bankalarının Rezerv Olarak Bitcoin/Kripto Para Tutmaları Fikri

Merkez bankalarının Bitcoin rezerv etmeleri fikri Bitcoin maksimalisti Saifedean Ammous’un “Bitcoin Standardı” kitabında ileri sürülmektedir. Bu görüşün arkasında temelde Bitcoin’in devletler tarafından benimsenmesi ve böylece kalıcı olması, büyük miktarda sermayenin Bitcoin’e aktarılması ve domino etkisiyle değerinin yükselmesi düşünceleri yatmaktadır. Bu yazı dizisinin “Kripto Paralar Emeği mi Korur Yoksa Güçlü Sermayeyi mi?” başlık ikinci bölümünde sermayenin yön verdiği ve manipülasyona açık stabil olmayan kripto para işleyişinden bahsetmiştim. İşte bu durum göz önünde bulundurulduğunda yukarıda belirtilen fikrin büyük devletler için makul (belki bir dönem için) görülebileceği söylenebilir. Bu sayede bunlar tüm dünyanın emeğini sömürebilirler. Ancak diğer ülkeler için bu fikir, ülke parasıyla kumar oynanmasından ve ülkenin ekonomik özgürlüğünün ipotek altına aldırılmasından öte bir şey değildir. Zira kripto para işleyişi bu ülkelere iktisadi saldırıların yöneltilmesini kolaylaştırmaktadır.

M. Fatih Cengil
Çukurova Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Ticaret Hukuku Anabilim Dalı
[email protected]